Dit is geen vrijheid. Dit is angst.

In het bovenstaande fragment uit Captain America: The Winter Soldier (Athony en Joe Russo, 2014) integreerde de zin: "This isn't freedom. This is fear." me erg. Captain America zou het toonbeeld van de patriottistische Verenigde Staten moeten zijn en alles wat zij doen. Echter lijkt er in de films over Captain America een ander beeld naar voren te komen. Sommige praktijken van de Verenigde Staten worden impliciet bekritiseerd alleen al door het zinnetje dat hij in dit fragment uitspreekt. Deze zin deed mij denken aan de kritiek die Iris M. Young geeft op niet alleen de V.S., maar op meerdere staten in onze huidige maatschappij.


Young vergelijkt de rol die de V.S. op zich neemt sinds 9/11 met die van de patriarchische vader. Om haar concept uit te leggen, zal ik eerst kort uitweiden over de patriarchische familie om vervolgens in te gaan op de bredere ideologische implicatie van dit principe in de V.S.. De patriarchische familie is gefundeerd op een onderscheiding van 'slechte' mannen van 'goede' mannen. De 'slechte' mannen vormen groepen met andere mannen, sluiten vrouwen actief uit, om vervolgens deze vrouwen proberen te veroveren. De 'goede' man beschermt vrouwen tegen deze 'slechte' mannen. Hiermee neemt hij de rol van de beschermende vader op. Om de familie goed te kunnen beschermen mag er geen verschil van mening bestaan op het moment van dreiging. In gevolg daarvan neemt de beschermer alle beslissingen in huis, waaraan de vrouw(en) gewillig aan voldoet uit dankbaarheid voor zijn bescherming. Het probleem ligt vervolgens in het verlies van de autonomie van de vrouwen in ruil voor die bescherming. Daar komt nog bij dat het gevoel dat bescherming nodig is, vaak ook geconstrueerd is door de vader, die de angst onder zijn eigen familie aanmoedigt om zijn rol als beschermer te behouden.

Young wil echter niet zeggen dat dit nog steeds voorkomt in de families van vandaag. In plaats daarvan beschrijft ze hoe de V.S. de rol van de patriarchische vader intern (binnen de V.S.) en extern (in de wereld) op zich heeft genomen. Intern verspreid de V.S. een angst die de burgers in hun vrijheid beperkt. Zo is de de regeling waarin de politie zomaar mensen die verdacht eruit zien, mogen fouilleren op straat een voorbeeld van een inperking van de vrijheden van de burgers van de V.S.. Daarnaast kan de V.S. extern oorlogen motiveren onder het mom van bescherming. Young beargumenteert dat dit niet alleen de democratie inperkt in het land zelf, maar ook omliggende landen in een inferieure positie plaatst van het kind dat naar zijn vader moet luisteren. Een andere criticus, Stuart Hall, wijst erop dat het idee van een land als vader over andere landen een koloniaal verleden kent. Kolonies en diens bevolking werden vaak als kinderen gezien die moesten worden beschermd en opgevoed. Hierdoor verliezen zij de macht om zelf beslissingen te maken en wordt de macht van de 'beschermer' of imperialist bevestigd. De V.S. neemt momenteel de positie van de beschermende vader over de wereld in en andere landen in een inferieure positie plaatst. Deze logica maakte onder andere de oorlog in Irak mogelijk. Young schrijft echter dat deze oorlog in plaats van meer bescherming enkel meer vijanden heeft gebracht. Ze waarschuwt dan ook voor de gevaren die in de logica van de patriarchische beschermer liggen. In plaats daarvan zou ze graag meer gelijkwaardige verhoudingen zien tussen staat en burger en tussen verschillende landen, zodat iedereen autonoom blijft in zijn beslissingen.

Wanneer Captain America de grote oorlogschepen ziet en zegt dat dit niet vrijheid is maar angst, bevestigt hij dan ook het idee dat de V.S. in zijn militaire acties niet vrijheid beschermt maar uit angst handelt. In de film vallen de oorlogschepen in de verkeerde handen en wordt er letterlijk getoond hoe de bewapening van de V.S. en de militaire acties van de V.S. enkel tot meer geweld leiden. Impliciet levert Captain America: The Winter Soldier dus een kritiek op de huidige militaire agressiviteit van de V.S. die gemotiveerd wordt door een idee van bescherming voor een zekere dreiging: door angst voor die dreiging. In de volgende quote kan makkelijk de situatie van de V.S. worden gelezen:

"In return for male protection [van de V.S.], the woman [de burgers] concedes critical distance from decision making autonomy. When the household [de V.S.] lives under a threat, there cannot be divided wills and arguments about who will do what, or what is the best course of action. The head of the household [het politiek systeem van de V.S.] should decide what measures are necessary for the security of the people and property, and he gives the orders that they must follow if they and their relations are to remain safe."

Tegelijk legitimeert deze logica ook de buitensluiting en vervolging van mensen die worden gezien als de vijand op basis van huidskleur of etniciteit in de Verenigde Staten, maar hierover zal ik in een ander stuk over uitweiden.

Meer over dit onderwerp?
- De documentaire 'Dirty Wars' toont de gevolgen van de bovenstaande logica.

p.s. Omdat de patriarchische vader op een ideologisch niveau wordt toegepast in de V.S. betekent het natuurlijk niet dat dit ook daadwerkelijk mannen zijn, vrouwen kunnen de positie als patriarchische vader ook op zich nemen.