Zodra de Q&A na een
film begint, loopt meestal de helft van het publiek al weg. De paar
overgebleven filmliefhebbers krijgen de kans hun vragen los te gooien op de
regisseur. Vaak vragen mensen naar de intenties van de regisseur. Waarom
eindigt de film op dit punt? Is de film gebaseerd op persoonlijke ervaringen? Wat inspireerde hem tot het maken van deze film? Allemaal
interessant, maar waarom is de regisseur dé persoon die deze vragen beantwoord?
Tot de jaren ’50 lag de
focus in de filmwereld vooral op de producer van de film. Tot er in 1954 een
artikel van François Truffaut in Cahiers
du Cinéma verschijnt waarin hij de basis legt voor de auteurstheorie.
Binnen de auteurstheorie wordt er gefocust op de regisseur als auteur,
oftewel de regisseur als het creatieve
brein achter de film. Hieruit volgen oeverloze discussies over wie wel en
wie niet zichzelf een auteur mag noemen en over welke kwaliteiten een échte
auteur moet beschikken. John Ford, Hitchcock, Orson Welles, David Lynch en vele
anderen passeren de revue in dit debat.
Maar waarom de regisseur?
Alleen al de lange aftiteling met vele namen na een film bewijst dat het maken
van een film om veel meer mensen gaat dan enkel de regisseur. Ik wil niet zeggen
dat de regisseur niet belangrijk is. Hij (en het is helaas meestal een hij)
speelt zeker een belangrijke rol in de creatie van een film, maar een
scriptschrijver (denk aan Charlie Kaufman) of cinematograaf kan net zo
belangrijk zijn voor het totaalbeeld van de film. Zelfs de acteurs hebben een
zekere autonomie over hun spel, en, daarnaast, kunnen bepaalde sterren, zoals
Leonardo di Caprio, Johnny Depp of Jonah Hill, invloed hebben op de manier
waarop de film zal worden ontvangen. Het publiek verwacht bepaalde films bij
bepaalde acteurs. Als Johnny Depp in een Alice
in Wonderland adaptatie speelt, verwacht je dat in ieder geval zijn rol al
een absurdistische invloed zal uitoefenen op het eindresultaat. Enkele
tegenstanders van de focus op de regisseur binnen de auteurstheorie vinden dan
ook dat een collectivistische auteur toepasselijker is op het film medium.
Kritiek hierop is echter dat dan niet meer één persoon verantwoordelijk kan
worden gehouden voor eventueel problematische representaties van bijvoorbeeld
etniciteit of gender.
Er is nog een ander
optie, namelijk het überhaupt wegdoen van de status van enig auteur binnen de
kunsten. Roland Barthes initieerde dit idee met zijn essay The Death of the Author in 1967. Het draait om het idee dat de
intentie van de regisseur, schilder, schrijver of beeldhouwer er niet meer of
minder toe doet dan interpretaties die ieder individu kan doen, aangezien deze
meningen bijdragen aan de uiteindelijke betekenis van het kunstwerk. Zo kan
een film iets heel anders betekenen dan de
makers van die film in gedachten hadden. Bovendien kun je nooit honderd
procent zeker weten wat wel en wat niet de intentie van de regisseur is en dit
wordt alleen maar lastiger op het moment dat hij of zij niet meer leeft. Daarbovenop
speelt de fan cultuur rondom The Hunger
Games, Harry Potter, Star Wars, Twilight en dergelijke zeker mee in hoe de
uiteindelijke (ver)film(ing) eruit ziet en hoe deze ontvangen wordt.
Ter illustratie van hoe
de auteur van een film niet altijd de volledige betekenis van een film of serie
kan controleren kan Game of Thrones helpen.
Er kwam veel kritiek op de scene in aflevering Mhysa in seizoen drie, waarin Daenerys wordt aanbeden door een groep
van een pluriform donkere huid. Het problematische aan deze scene is vooral de
esthetiek ervan. Bij het uitzoomen op de mensen massa, wordt Daenerys het
schitterende, witte middelpunt in de donkerdere massa van mensen. Daarbij lijkt
zij een soort van witte godin of vrouwelijke Messias, die aanbeden wordt door
haar mindere, donkere onderdaan die door haar ‘bevrijd’ is (hier staan alle reacties op deze aflevering op een rijtje).
De schrijver van de Game
of Thrones boeken reeks, George R.R. Martin, zei dat de scene was opgenomen in
Marokko en daardoor de figuranten allemaal een donker gekleurde huid hadden. De
intentie van de makers was vast niet om Daenerys af te beelden als raciaal
superieur over de lokale bewoners, maar toch kregen veel mensen de kriebels van
deze scene. Zo zijn er veel meer voorbeelden waarbij de intentie van de makers
van de serie of film of kunstwerk afwijkt van de interpretatie van het publiek,
die dan toch bijdraagt aan de uiteindelijke betekenis.
Het zou dus leuk zijn om een
grotere variëteit aan genodigden te zien tijdens Q&A’s op filmfestivals.
Vraag eens de cinematograaf, de kostuumontwerper, de producer of een paar van
de acteurs of actrices. Ik wil niet zeggen dat we de regisseur volledig moeten
vergeten of hij of zij niet belangrijk is, maar misschien kunnen andere
kunstenaars die meewerken aan films een nieuw licht werpen op ons begrip van
film.
Geen opmerkingen :
Een reactie posten