Divergent: buiten de hokjes van het instituut

De verschillende symbolen van de fracties

Voor velen zal de naam Divergent bekend voorkomen. Dit jaar is namelijk het eerste deel van de populaire boeken trilogie verfilmd onder dezelfde naam (Divergent, Neil Burger, 2014). In de boeken ontdekt hoofdpersonage Beatrice dat ze buiten de categorieën van haar geordende samenleving valt: ze is 'divergent'. In haar samenleving doet iedereen een test op zijn zestiende om te bepalen tot welke fractie ze behoren: erudite, dauntless, amity, candor of abnegation. De gedachte achter de verschillende fracties is dat iedereen van één fractie min of meer op dezelfde manier denkt en daardoor gecontroleerd kan worden door de fractie. Beatrice's resultaat wijst echter uit dat ze in drie van de categorieën valt en vormt daarom een dreiging voor de gevestigde orde. 

Ik denk dat de initiële onderscheiding van de fracties in de Divergent trilogie kan worden gelezen als een analogie en oversimplificatie van huidige instituten die een grote invloed hebben op de manier waarop wij leven.  Hieraan zou ook gedeeltelijk de populariteit van de boeken te wijden kunnen zijn. Want hoewel het science fiction is, kan men zich herkennen in de verschillende fictieve fracties. 

De fracties onderscheiden zich op het gebied van functies die ze vervullen binnen de divergent-wereld. Dat is echter niet het enige: het gedrag van fractieleden wordt ook direct aan hun fractie gekoppeld net als de kleur kleren die ze dragen. Het fundament van de verschillen ligt in wat iedere fractie als de oorzaak van een grote oorlog uit het verleden ziet.

De erudite dragen vaak (neppe) brillen en de kleur blauw. Als oorzaak van de oorlog zien ze het gebrek aan wijsheid en kennis. Erudite fractie leden zijn dan ook altijd nieuwsgierig en voeren de rol van wetenschapper uit. Daarnaast verzorgen zij het onderwijs voor iedereen onder de zestien. Als equivalent van de erudite in onze maatschappij zouden we dus de educatie instituten kunnen zien of de universiteiten. De dauntless fractie ziet lafheid als de oorzaak van de oorlog. Ze dragen allen zwart, zijn dapper en brutaal, en vervullen de taak van beschermers van onder andere het hek dat om de divergent-wereld staat. Deze fractie zou kunnen worden vergeleken met de politie en het leger. De candor fractie bestaat uit mensen die waarheid boven alles waarderen. Elk lid vertelt dan ook altijd de waarheid. Daardoor zijn ze niet echt geliefd onder andere fracties. Ze nemen de taak van rechtspraak binnen de divergent-wereld op zich. Ze zijn dan ook te vergelijken met het rechtspraak systeem. 

Vanaf hier worden de fracties wat complexer. De abnegation fractie staat voor onbaatzuchtigheid. Deze fractie denkt altijd eerst aan de ander en dan pas aan zich zelf. Ze verklaren zelfzuchtigheid als de oorzaak van de oorlog. Deze fractie lijkt meer gekenmerkt door de normen en waarden van het christendom dan door een bepaald beroep. Dan zijn er nog de amity, die als vredelievend worden beschreven. Ze zijn altijd vrolijk en gelukkig (en zoals later blijkt standaard een soort van gedrogeerd). Deze fractie werkt voornamelijk op het platteland en in de zorg. Ze lijken meer een soort hippies, dan dat ze voor een beroep staan.

Buiten de fracties bestaan nog de fractielozen: degenen die niet binnen een fractie horen of verstoten zijn door hun fractie. Zij leven in armoede in verlaten gebouwen en leven vooral van de gunsten van de abnegation fractie. Zij zouden vergeleken kunnen worden met daklozen.

Maar wat zegt dit nu allemaal? Het interessante is hoe de divergent reeks wijst op de manier waarop in ons 'echte' leven deze processen van onderscheiding op subtielere wijze lopen. Zo blijven in de divergent-wereld kinderen vaak binnen de fractie van hun ouders en een switch naar een andere fractie wordt vaak als schokkend beschouwd. Hoewel de reactie hier niet zo extreem zal zijn als iemand een ander beroep kiest dan hun ouders, zie je toch vaak dat kinderen in de voetstappen van hun ouders stappen. Daarnaast kan de manier waarop we ons kleden of ons gedragen andere mensen het idee geven dat we tot een bepaalde groep behoren, een bepaalde politieke voorkeur hebben, een bepaald inkomen hebben, een bepaald opleidingsniveau hebben et cetera. Divergent wijst hier op een subtiele manier naar en tegelijkertijd wijst de boekenserie op die mensen die buiten de gebaande paden in de maatschappij vallen: de fractielozen. Dan zijn er nog de divergent die zich verwant voelen aan meerdere fracties maar zich nergens thuis voelen, de multi-taskers, of misschien wel vergelijkbaar met internationale kinderen, die opgegroeid zijn met constant reizen.

Het bovenstaande is slechts iets wat me op viel in de boeken, maar wat denken jullie? Hoe zou deze theorie nog verder kunnen worden uitgebreid? Denken jullie ook dat er een zekere ordening in de maatschappij is waardoor sommige mensen buiten de boot vallen? En voor de Divergent lezers: wat zegt het verdere verloop van het boek over deze ordening?

Test tot welke fractie jij behoort met de aptitude test! (Klopt het?)