Hoe geluk tot ongeluk kan leiden

Wat is geluk? Is geluk het doel van ieders leven? Over geluk bestaan vele filosofische vragen. Totdat ik een paar hoofdstukken uit het boek "The Promise of Happiness" van Sara Ahmed las, had ik nooit bedacht dat geluk ook een sociaal discours kon zijn. Aan de hand van verscheidene filosofen, waaronder Kant, beargumenteert Ahmed dat geluk vaak gedefinieerd wordt als iets wat men wilt, wenst of verlangt, maar wat geluk is, is onduidelijk en daardoor is het ook onduidelijk waarnaar men verlangt.  Ahmed verkent in plaats van wat geluk is, wat geluk doet. Vanuit die gedachte onderzoekt ze de manier waarop geluk een constructie is, in plaats van een definitie te bieden. Wat ze als aanname blootlegt, is dat ze erg sceptisch is over geluk als een richtlijn voor het goede leven.



Door verschillende hoofdstukken heen verkent Ahmed de aannames van sommige onderzoeken over geluk en de aannames die meeliften op het woord geluk. Zo wijzen vele onderzoeken uit dat als iemand getrouwd is, iemand gelukkiger is. Dit lijkt dan vervolgens alsof die onderzoeken dit willen aansporen: ga trouwen, want dan word je gelukkig! Het huwelijk als basisvoorwaarde voor geluk nemen, is natuurlijk iets problematisch, want kun je dan gelukkig zijn als je niet wil trouwen, of erger, als je niet mag trouwen? En is dit niet enkel het geluk van heteroseksuele, westerse mensen?

Natuurlijk zegt het onderzoek niet dat men moet trouwen, maar het indiceert wel hoe trouwen, iets wat past bij de westerse 'norm', geluk brengt volgens deze onderzoeken. Dus misschien dat het je houden aan de sociale verwachtingen je sociale acceptatie verhoogt en daardoor ook je geluk verhoogt. In een ander hoofdstuk bespreekt Ahmed "Unhappy Queers". Een van de krachtigste argumenten daarin is wanneer ze uitlegt dat geluk niet slechts individueel is. Vele manieren van het gebruik van het woord 'geluk' draaien om de ander: ik ben blij/gelukkig voor je, ik wil dat je gelukkig bent/wordt, als jij gelukkig bent, ben ik dat ook. Vervolgens gaat ze in op dat laatste statement:
"The statement might translate as: I will only be happy if you are. If I can only be happy when you are happy, then I would be unhappy if you were unhappy. I will be unhappy if you are. If I was happy and you were unhappy, then I would no longer be happy. Your unhappiness would threaten my happiness."
Dus de zin 'Als jij gelukkig bent, ben ik dat ook' kan een waarde of verwachting aangeven die je op iemand anders leven legt: jouw ongeluk zal mij ongelukkig maken.

Dit laatste argument relateert Ahmed aan hoe een reactie van ouders op hun kind dat er voor uitkomt dat zijn niet-heteroseksueel is, dus lesbisch, biseksueel, trans of homoseksueel, vaak is "als je maar gelukkig bent, dan ben ik dat ook". Onbewust wordt dit statement echter frequent gemaakt met het idee dat homoseksuele, of lesbische mensen niet gelukkig zijn en sneller ongelukkig worden, omdat ze niet door de maatschappij geaccepteerd worden. Dit idee vindt onder andere zijn oorsprong in de manier waarop homoseksualiteit jarenlang in de media is gerepresenteerd. We kennen allemaal wel het verhaal van de zielige, ongelukkige homoseksueel of lesbische vrouw die geen 'happy end' krijgt. Dit had vroeger te maken met dat homoseksualiteit niet gepromoot mocht worden. Een gelukkig einde zou doen voordoen alsof homoseksualiteit iets was wat normaal en geaccepteerd was en dat kon natuurlijk niet. Daardoor liepen de al weinige verhalen over lesbische vrouwen, trans mannen en vrouwen, of homoseksuelen vaak slecht af.  Op het moment dat de ouder denkt dat het kind ongelukkig zal worden, omdat hij of zij niet geaccepteerd zal worden omdat hij/zij anders is, wordt het kind, afgezien van of hij of zij gelukkig is, al bestempeld door de ouders als iemand voor wie extra gezorgd moet worden, die op zijn of haar hoede moet zijn of sneller slachtoffer zal zijn en dus een Ander is. Dit kan makkelijk leiden tot het ongeluk van het kind, waardoor dit, door de uitspraak "als je maar gelukkig bent, dan ben ik ook gelukkig" al snel een vicieuze cirkel naar ongeluk wordt.

De vele manieren waarop we dus geluk definiëren en projecteren op anderen als een verwachting kan eigenlijk leiden tot een discours die bepaalt wie er de mogelijkheid heeft om ongelukkig of gelukkig te zijn.

Als dit de zeven stappen naar geluk zijn, is geluk dan wel voor iedereen?