Blaxploitation Cinema

De betekenis van blaxploitation zit eigenlijk al in het woord zelf. Klassieke exploitation films zijn vaak met een laag budget en in een korte tijd gemaakt, wat vaak terug te zien is in de cinematografie. Zo wordt het bij sommige films midden in een scene opeens donker terwijl hetzelfde gesprek gewoon doorgaat, of verschijnt er aan de bovenkant van het frame een microfoon in beeld. Wat exploitation films zijn, varieert door de tijden heen.

Maar vaak worden de films zo genoemd omdat ze een bepaald element van film 'uitbuiten'. Rip-offs, valse beloftes in de promotie van de film (bijvoorbeeld een naakte vrouw op de poster, terwijl er maar één shot van een naakte vrouw in de hele film zit): over het algemeen speelt men op zo’n manier op de verwachtingen van de kijker in, dat die kijker de film wilt zien, maar dat de film vervolgens niet overeenkomt met de geadverteerde film.

Exploitation films lieten vroeger vaak zien wat door de censuur over het algemeen niet werd toegestaan, zoals seksuele content of simpelweg naakte mensen, drugs gebruik etc. Exploitation films werden meestal niet in de reguliere bioscoop afgespeeld maar in bijvoorbeeld drive ins. Het interessante aan deze films is dat ze ruimte gaven aan het uiten van andere artistieken of politieke ideeën dan Hollywood. Tegenwoordig kan echter worden gezegd dat Hollywood ook exploitation producties maakt. Daarmee is het begrip exploitation door de jaren heen wat diffuser geworden. Porno wordt overigens eveneens vaak tot het exploitation 'genre' toebedeeld.

Om terug te keren naar blaxploitation is dit de uitbuiting (exploitation) van zwarte mensen (black) door veel zwarte acteurs in films te plaatsen die vaak stereotypes uitbeelden die hun oorsprong vinden in imperialisme en racialisme. Deze films trekken op hun beurt een zwart publiek, want voor deze periode waren er nauwelijks zwarte mensen op het grote scherm te zien.  Daarnaast was het moeilijk om voor radicaler werk geld te krijgen, dat nog (bijna) volledig bij witte organisaties moest worden gehaald. Blaxploitation kwam voor het eerst rond 1971 op grotere schaal voor. Opvallend genoeg kwamen deze films uit Hollywood, die puur een mogelijkheid tot inkomsten zag en de Civil Rights Movement tevreden wilde houden. In de jaren '80 en ’90 kwam Hollywood er echter achter dat een groot aantal van de film bezoekers zwart was, ongeacht of er zwarte mensen op het scherm werden afgebeeld en nam het blaxploitation genre af. Waarom de moeite nemen om speciaal voor zwarte mensen film te maken als ze toch al naar ‘normale’ films gaan als The Exorcist?

In blaxploitation films is er vaak een grotendeels zwarte cast, wat zelfs nu weinig voorkomt. Hoewel zondagavond wel voor het eerst een film geregisseerd door een zwarte man en met een grote zwarte cast de Oscar voor Beste Film heeft gewonnen, Twelve Years a Slave van Steve McQueen. Alleen al het laten zien van zwarte mensen op het scherm is dus op zich al een goed ding. Echter kunnen rollen die algemene stereotypes bevestigen in blaxploitation films wel bijdragen aan de stereotypering en stigmatisering van het beeld van de zwarte man of vrouw in onze maatschappij. Brandon Wander beschrijft in een artikel, over blaxploitation uit de jaren '70, zes films, en deze voldoen eigenlijk allen aan het Buck stereotype. De films die ik tot nu toe zelf uit de jaren ’70 heb gezien voldoen ook aan dit stereotype. Het stereotype van de Buck zet zich af van het koloniale idee dat zwarte mensen als kinderen moeten worden ‘opgevoed’. De Buck is daarom een agressieve, altijd naar seks verlangende zwarte man (of vrouw, maar meestal zijn het mannen), wat het tegenovergestelde is van een onschuldig, hulpeloos kind. 

Blaxploitation films zijn qua interpretatie moeilijk in een hokje te duwen. Zo speelt bijvoorbeeld Pam Grier in Foxy Brown een sterke, zwarte 'heldin'. Zij probeert op een slimme manier een drugsorganisatie onderuit te halen door de organisatie te infiltreren, maar tegelijkertijd doet ze dit met haar seksuele 'exotische' aantrekkingskracht en is het uiteindelijke doel wraak. Dit leidt haar karakter terug naar ideeën over zwarte mensen als emotioneler en meer gedreven door seks omdat ze dichterbij de natuur zouden staan. Bovendien relateert het aan het Buck stereotype waarin elk probleem met geweld en seks wordt opgelost.

Het is dus moeilijk om één beeld van blaxploitation te geven. Nieuwsgierig wat jij ervan vindt? Dit zijn een paar 'bekendere' films die tot het blaxploitation genre kunnen worden gerekend:

- Zoals al genoemd: Foxy Brown (met Pam Grier)

- Dolemite (een film gemaakt met het doel vooral de muziek van Rudy Ray Moore te verkopen, microfoons verschijnen constant in beeld, het verhaal is moeilijk te volgen en de editing is ronduit verwarrend)

- Sweet Sweetback's Baadasssss Song (wordt beschouwd als een van de eerste blaxploitation films)

- Shaft (ook een van de eerste)

- Een documentaire over blaxploitation: Badasssss Cinema: A Look at 70s Blaxploitation Cinema