VVD-Watch: misschien liever divers dan excellent

via

'Excellente' middelbare scholieren mogen nu ook cum laude titels op hun diploma hebben, zo meldde de Volkskrant afgelopen maandag. Nou, wat een eer. Ook al wordt er een sociaal leenstelsel voor het hoger onderwijs ingevoerd, waardoor het voor minder draagkrachtige studenten moeilijker wordt hun onderwijs te bekostigen (zeker gezien de hoge huur in studentensteden), en wordt de studenten OV-jaarkaart wordt omgetoverd tot een kortingskaart - die cum laude op je middelbare school diploma heb je wel. De kernwoorden in het onderwijs zijn nu 'excellent' en 'effectief', bekt lekker (neoliberaal).

Begrijp me niet verkeerd; hoe meer er besteed wordt aan de verbetering van de kwaliteit van scholen, hoe beter. Waar ik echter bang voor ben, is dat deze maatregelen de sociale stratificatie - een sterker onderscheid tussen sociaal-economische klassen - in onze maatschappij doet toenemen.

Het is hypocriet van mij: zelf ben ik een gymnasiumkindje, dat het Amsterdam University College ben ingerold, en nu studeer ik aan één van de beste universiteiten in Engeland. Ik heb daarbij veel te danken aan mijn ouders, mijn stimulerende sociale omgeving, en enigszins mijn genen. Misschien dat het daar wel vandaan komt. Dit is een anekdotisch voorbeeld, maar mijn medeleerlingen en studenten kwamen voornamelijk uit een blanke, hoger opgeleide gezinnen - het aantal dat hiervan 'afweek' kan ik op twee handen tellen.

In zijn gebundelde kritiek op het radicale, neoliberale rechts van Thatcher (The Hard Road to Renewal), waarschuwde culturele criticus Stuart Hall ook voor de nieuwe nadruk op academische excellentie. Scholen en hun onderwijs moesten competitief worden door middel van een 'educatieve marktplaats', waarin het individu centraal staat en scholen moeten concurreren met elkaar. Want is de marktwerking niet de ultieme oplossing voor al onze problemen? Hall behoedt de lezer voor dit mechanisme: het zou de mobiliteit van lagere klassen in het gareel houden.

Nu is de VVD misschien wel een wat andere partij dan de conservatieven onder Thatcher; de VVD heeft bijvoorbeeld niet zo'n traditioneel gezinsbeeld als de Tories hadden/hebben. Maar ik denk dat Hall gelijk had dat de focus op excellentie en effectiviteit in plaats van de sociaal-economische mobiliteit in onderwijs gevaarlijk kan zijn. Het apart zetten van de slimsten als de crème de la crème van de school, van de samenleving, maakt hoger onderwijs onbereikbaar - je moet wel sterk in je schoenen staan om die identiteit te claimen, zeker als je niet 'geselecteerd' bent. Zo kunnen bepaalde bevolkingsgroepen die meer geneigd zijn meer praktijkgerichte trajecten te doen daar in blijven plakken, in plaats van achtergestelde bevolkingsgroepen gericht te begeleiden in het onderwijs.

Het is uiteindelijk een typisch structure-agency debat: beïnvloedt onze sociale omgeving onze keuzes, of hebben wij dat zelf in de hand? Diegenen die hun 'structure' meehebben, komen er wel; een 'excellent' traject zou het nog extra kunnen bevorderen, maar zonder kunnen ze vast ook wel. Diegenen die echter hun sociale omgeving tegen hebben baten hier totaal niet bij. Zou daar niet wat meer aandacht aan besteed moeten worden, in plaats van het afbreken van de zogenaamde zesjescultuur? Wanneer gaan we richten op diversiteit binnen het onderwijs, het meer betrekken van verschillende sociale en etnische groepen? Mijn universiteit in London heeft een decennium van Thatcherisme doorstaan, maar ik studeer wel met kinderen van immigrantengezinnen en gehandicapten op hoog niveau -  waarom kan dit in Nederland niet?

De hervormingen binnen het middelbaar en hoger onderwijs treffen iedereen. Dat grootschalige studentenacties hiertegen maar niet van de grond komen, toont wel dat de linkse student is omgetoverd tot een neoliberale, Third Way-er. Misschien omdat iedereen zo hard aan het studeren is?

NB: Ik erken dat VVD-watch, als naam voor dit soort artikelen, soms niet helemaal van toepassing is. De PvdA, als coalitiepartij, heeft ingestemd met deze maatregelen, ook al zouden die niet moeten worden gesteund door een sociale arbeiderspartij. We houden dus ook een oogje in het zeil voor hen!